Báo Tây lý giải tại sao học sinh Việt Nam lại học giỏi một cách... kỳ lạ

Vì sao ư? thu nhập của Việt Nam thấp hơn nhiều lần so với các quốc gia giàu nhưng học sinh Việt Nam giỏi chẳng kém quốc gia nào cả.

Các nhà nghiên cứu tiến hành xem xét hai kỳ thi quốc tế lớn nhằm tìm hiểu cái được gọi là "hiện tượng Việt Nam". Một trong số đó là TIMMS (các kỳ thi toán và khoa học quốc tế). Tại kỳ thi này, học sinh Việt Nam thể hiện vượt trội hơn so với các nước có mức GPD đầu người tương đương.

Năm 2014, nhà nghiên cứu Abhijeet Singh đến từ Đại học College London công bố nghiên cứu của ông về TIMMS và nhận ra rằng giáo dục Việt Nam tạo ra sự vượt trội từ sớm. Khi mới vào cấp 1, trẻ em Việt Nam có trình độ chỉ ngang ngửa các nước khác. Tuy nhiên, sau một thời gian, sự chênh lệch về trình độ càng ngày càng rõ rệt.

Trong nghiên cứu về cải thiện hệ thống giáo dục của chuyên gia Lee Crawfurd cũng chỉ ra rằng một năm của học sinh tiểu học tại Việt Nam hiệu quả hơn nhiều so với một năm tiểu học ở Peru hay Ấn Độ về mặt học tập kỹ năng.

Học sinh tiểu học Việt Nam có trình độ ngang ngửa các nước khác. Tuy nhiên, sau một thời gian, sự chênh lệch trở nên rõ rệt hơn.

Câu hỏi được đặt ra rằng tại sao một quốc gia như Việt Nam lại có trình độ học sinh ngang ngửa với nhiều quốc gia phát triển như vậy?

Thành tích học tập đáng nể

Để đi tìm câu trả lời cho câu hỏi trên, hai nhà nghiên cứu Suhas D. Parandekar và Elisabeth K. Sedmik của Ngân hàng Thế giới (WB), cũng tiến hành khảo sát kết quả của Chương trình Đánh giá Học sinh Quốc tế (PISA) từ năm 2012 trở lại đây.

Trong số 8 nước đang phát triển tham gia chương trình, Việt Nam có GDP đầu người thấp nhất, 4.098 USD. Tuy nhiên, thành tích của học sinh Việt Nam lại cao hơn nhiều so với các quốc gia khác.

Kết quả Pisa cùng GDP đầu người các nước.

Điểm số của học sinh Việt Nam cao hơn nhiều so với dự đoán của nhiều người, thậm chí còn ngang bằng với các quốc gia phát triển như Phần Lan, Thụy Sỹ và vượt trội hơn Colombia và Peru.

Với môn toán, học sinh Việt Nam có điểm số trung bình cao hơn các nước thu nhập thấp tới 128 điểm. Điều đó đồng nghĩa với việc chất lượng giáo dục Việt Nam có khoảng cách vượt trội hơn 3 năm so với các quốc gia đang phát triển khác. 

Chỉ cần xem tin tức thời sự tại các kỳ thi Olympic, việc học sinh Việt Nam giành huy chương vàng, bạc, đồng ở tất cả các môn là điều không khó nhận ra.

Nền giáo dục đằng sau điểm số vượt trội

Hai nhà nghiên cứu của WB sử dụng dữ liệu PISA, bao gồm các vấn đề về hoàn cảnh sống của học sinh, kinh nghiệm học tập, hệ thống trường học nhằm tìm hiểu xem tại sao giáo dục Việt Nam lại có thể tạo ra những học sinh có chất lượng như vậy. Họ phát hiện, đầu tư giáo dục cùng khác biệt văn hóa chiếm 50% nguyên nhân tạo ra sự khác biệt.

Thông thường, học sinh Việt Nam thường tập trung vào học và làm bài tập rất nghiêm túc. Các em hiếm khi đến trường muộn hay nghỉ học, và việc bỏ học xem chừng không phải là một điều dễ chấp nhận. Ngoài giờ lên lớp, học sinh Việt Nam học nhiều hơn học sinh các nước khác khoảng 3 giờ một tuần. Không mấy khi các em lo lắng về môn toán và khá tự tin về khả năng ứng dụng môn học này trong tương lai.

Ngoài ra, các bậc phụ huynh tại Việt Nam rất xát xao với việc học của con em mình. Giáo viên không tự phụ trách, hoạt động của họ chịu sự giám sát từ người khác. Giáo dục cũng đề cao yếu tố thành tích hơn.

Tuy nhiên, điều quan trọng hơn cả là Việt Nam đầu tư vào giáo dục nhiều hơn các quốc gia đang phát triển khác, đặc biệt là khi so với các quốc gia có GDP thấp. Nếu so với các quốc gia cùng tham gia PISA, trình độ phát triển kinh tế của Việt Nam thấp hơn, tỷ lệ phụ huynh thất học cao hơn, số lượng trường học ở thành phố thấp hơn ở nông thôn. Nếu xem xét, đây không phải là những yếu tố có lợi cho một nền giáo dục phát triển.

Dù gặp phải những khó khăn về mặt kinh tế như vậy, chất lượng cơ sở vật chất tại Việt Nam vẫn tốt hơn, cũng như các nguồn lực giáo dục. Học sinh Việt Nam có ít cơ hội sử dụng máy tính hơn nhưng kết nối Internet lại phát triển hơn. Đây được cho là yếu tố quan trọng trong đầu tư giáo dục tại Việt Nam.

Nhà nước cũng tạo điều kiện để trẻ em đến trường. So với các nước khác, việc học mẫu giáo ở Việt Nam dễ hơn.

Trên thực tế, những yếu tố trên chỉ là một phần đóng góp vào khoảng cách thành tích giáo dục của Việt Nam so với các nước khác. "Hiện tượng Việt Nam" vẫn còn là một bí ẩn với nhiều người. Nếu nắm được "công thức" để tạo nên một nền giáo dục phát triển như vậy, các nước khác có thể lấy Việt Nam làm bài học để tạo nên kỳ tích cho nền giáo dục của quốc gia mình.

Theo Trí Thức Trẻ