Nền văn minh biết ướp xác trước Ai Cập 2.000 năm
Người Ai Cập nổi tiếng với những xác ướp. Tuy nhiên, họ không phải những người đầu tiên tìm ra công thức ướp xác.
Đó là những người Chinchorro ở sa mạc Atacama (Chile). Cách đây 7.000 năm, họ đã khám phá ra cách bảo quản xác người chết.
Những xác ướp cổ nhất
Sa mạc Atacama, nơi khô cằn nhất thế giới, có những xác ướp lâu đời nhất thế giới. Những cư dân Ai Cập đầu tiên xuất hiện vào khoảng năm 3150 TCN. Trong khi đó, người Chinchorro đã xuất hiện từ năm 7000 TCN và phát triển kỹ thuật ướp xác từ năm 5000 TCN.
Bernardo Arriaza, một nhà nhân chủng học vật lý tại Đại học Tarapacá cho biết: "Người Chinchorro là những người đầu tiên sinh sống ở phía bắc Chile và phía nam của Peru. Họ đã khai phá sa mạc Atacama".
Tại vùng Arica và Parinacota, người ta đã tìm thấy hàng trăm hài cốt của những người Chinchorro từ khoảng năm 5450 TCN đến năm 890 TCN. Năm 2021, nghĩa trang này đã được UNESCO thêm vào danh sách Di sản Thế giới vì những giá trị khảo cổ học to lớn.
Những xác ướp đầu tiên trên thế giới không phải do người Ai Cập làm ra. Ảnh: NatGeo.
Chúng không chỉ tiết lộ về cách thức ướp xác, chôn cất của nền văn hóa cổ đại. Những xác ướp này còn cho thấy cái nhìn mới về cấu trúc xã hội và tinh thần của cộng đồng thời bấy giờ. Khác với Ai Cập, ướp xác chỉ dành cho giới thượng lưu. Với người Chinchorro, ai cũng được ướp xác. Nó giống một nghi lễ dành cho người chết.
Mauricio Uribe, một nhà khảo cổ học tại Đại học Chile, chia sẻ người Chinchorro bảo quản thi thể người thân để mang lại cho họ cuộc sống vĩnh cửu. Với người Ai Cập, việc ướp xác gắn liền với quan niệm xuyên không sang thế giới khác.
Tập tục biến mất
Người Chinchorro sống nhờ việc đánh bắt cá và săn bắn hái lượm. Họ từng sống gần sông Camarones, nơi chứa hàm lượng asen cao. Asen là chất cực độc, tồn tại trong mạch nước hoặc sâu trong lòng đất. Đây là tác nhân gây ra nhiều vụ ngộ độc của người Chinchorro cổ.
Bernardo Arriaza nói những cộng đồng Chinchorro đầu tiên định cư gần sông Camarones đã bị nhiễm độc mạn tính bởi asen. Điều này dẫn đến tỷ lệ tử vong chu sinh (tử vong thai nhi) cao.
Sự đau buồn và mong muốn kéo dài vĩnh hằng cuộc sống của người thân đã khiến họ nghĩ ra cách ướp xác. Thực tế, những xác ướp đầu tiên của người Chinchorro (niên đại 5.000-3.000 năm TCN) là trẻ em, bào thai, trẻ sơ sinh. Nội tạng của chúng được lấy ra và thay thế bằng đất sét cùng các vật liệu khác.
Asen khiến những người Chinchorro đầu tiên bị nhiễm độc mạn tính. Ảnh: CGTN.
Tập tục này phát triển và kéo dài cho đến năm 890 TCN. Các xác ướp không giới hạn ở độ tuổi nào. Điểm chung là chúng đều được nhận xét "cực kỳ phức tạp và chẳng khác gì tác phẩm nghệ thuật".
Một nghiên cứu năm 2017 của Đại học Chile đã chỉ ra sự thích nghi di truyền của người Chinchorro phát triển theo thời gian, nhất là các khu vực có hàm lượng asen cao.
Kết quả cho thấy 68% dân số hiện tại ở Camarones có một biến thể của enzyme AS3MT trong bộ gen của họ. Biến thể này cho phép họ dễ dàng loại bỏ asen qua nước tiểu.
Sự thích nghi cao với asen cũng lý giải phần nào tục ướp xác của người Chinchorro biến mất dần vào thiên niên kỷ 1 TCN.
Cách người Chinchorro ướp xác
Có 2 kỹ thuật phổ biến là "xác ướp đen" và "xác ướp đỏ". Kỹ thuật đầu tiên xuất hiện từ năm 5000 TCN đến năm 3000 TCN.
Theo Mummipedia, người Chinchorro cổ sẽ cắt rời đầu, cánh tay, chân của người chết và lấy nội tạng. Sau đó, cơ thể người chết được làm nóng bằng cách đưa than nóng vào cơ thể rỗng.
Tiếp đến, để khô và loại bỏ thịt khỏi xương. Hộp sọ được cắt làm đôi. Họ nhồi một số vật liệu vào hộp sọ rồi khâu lại. Phần thi thể rỗng cũng được nhồi lông thú, sợi thực vật, đất sét... và phủ bên ngoài bằng lớp tro, mangan màu đen.
Cuối cùng, họ đội tóc giả và đeo mặt nạ đen cho xác ướp.
Xác ướp của người Chinchorro được nhồi nhiều vật liệu. Ảnh: CGTN.
Cách làm "xác ướp đỏ" được phát triển từ khoảng năm 2500 TCN. Điểm khác biệt lớn nhất là họ không cắt các bộ phận người chết. Bộ phận duy nhất bị cắt là đầu nhằm loại bỏ não. Sau đó, họ rạch bụng, vai người chết để bỏ nốt nội tạng, làm khô.
Điểm giống là xác ướp cũng được nhồi vật liệu để giữ được hình dáng ban đầu. Sau cùng, họ khâu kín lại để tạo thành xác ướp hoàn chỉnh rồi phủ lên lớp đất sơn đỏ.
Theo Zing
-
8 giờ trướcXuất hiện trên bài đăng của một chàng trai người Mỹ 18 tuổi, búp bê Giáng sinh Cookie nhanh chóng gây sốt mạng nhờ vào thiết kế kỳ lạ, thậm chí có phần "xấu xí".
-
1 ngày trướcNam bệnh nhân thường lựa chọn món lẩu trong các bữa ăn tiếp khách. Gần đây, ông sụt cân, mệt mỏi, đi khám phát hiện ung thư dạ dày giai đoạn 2.
-
1 ngày trướcUng thư là bệnh lý ác tính nhưng cơ hội điều trị khỏi, kéo dài thời gian sống phụ thuộc vào nhiều yếu tố trong đó có giai đoạn bệnh.
-
1 ngày trướcBuồng vệ sinh trên máy bay chở khách của hãng hàng không American Airlines bất ngờ gặp sự cố khiến nước tràn ra khắp khoang hành khách.
-
2 ngày trướcMới đây, trang cẩm nang du lịch nổi tiếng thế giới Lonely Planet của Mỹ đã công bố danh sách những điểm du lịch tốt nhất châu Á, trong đó có Hội An của Việt Nam.
-
2 ngày trướcBắt được con cá chép khổng lồ nặng gần 30kg, người đàn ông đã treo sau xe ô tô và lái xe đi khoe khắp phố.
-
2 ngày trướcSau 3 ngày xuất hiện triệu chứng mệt mỏi, khó thở, chủ quán thịt chó ở Bà Rịa - Vũng Tàu được xác định mắc bệnh dại và tử vong ngay sau đó.
-
2 ngày trướcDu khách đến Hua Tạt (Vân Hồ, Sơn La) ngoài hòa mình vào thiên nhiên tươi đẹp, còn được trải nghiệm ẩm thực người Mông, đốt lửa trại, tắm lá thuốc, thưởng thức văn nghệ cộng đồng…
-
2 ngày trướcHoa mận trắng tinh khôi biểu tượng của núi rừng Tây Bắc đang ồ ạt xuống phố Hà Nội.
-
2 ngày trướcBổ sung các loại hạt giàu Omega-3 vào chế độ ăn hàng ngày là cách hiệu quả và tự nhiên rất tốt cho sức khoẻ, dưới đây là 4 loại hạt giàu Omega-3.
-
2 ngày trướcMỗi lần lên giảng đường, Xu phải đi máy bay vượt 9.000km từ nhà mình ở Trung Quốc đến trường đại học ở Australia; anh chịu khó đi lại vì muốn ở gần bạn gái.
-
2 ngày trướcMột ổ gồm 6 quả trứng khủng long hóa thạch bất ngờ được 2 du khách phát hiện khi đang tham quan một công viên ở thành phố Hà Nguyên, tỉnh Quảng Đông.
-
2 ngày trướcChuỗi quán rượu kiểu izakaya nổi tiếng tuyên bố chấm dứt việc cung cấp dịch vụ "tát tỉnh rượu" sau khi có khách hàng khiếu nại.
-
2 ngày trướcThay vì mua hàng bán sẵn, bạn hoàn toàn có thể tự làm thịt bò khô bằng nồi cơm điện để vừa đảm bảo chất lượng thịt và độ an toàn, vừa tiết kiệm chi phí.
-
3 ngày trướcVới một chút gừng the và ấm, mật ong ngọt và chanh, bạn đã có ngay một tách trà gừng vừa giúp làm ấm cơ thể, giải rượu, giảm nhức đầu, giúp tinh thần tỉnh táo hơn rất nhiều.
-
3 ngày trướcMột hành khách gây xôn xao mạng xã hội khi mang theo chú chó Great Dane của mình lên một chuyến bay gần đây.
-
3 ngày trướcMong muốn khám phá những vùng đất mới, trải nghiệm cảm giác đón Tết mới lạ, nhiều người lựa chọn "xuất ngoại" vào dịp Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025 sắp tới.
-
3 ngày trướcMột chuyến bay khởi hành từ Melbourne của hãng Japan Airlines đã bị hoãn hơn 3 giờ đồng hồ sau khi 2 phi công bị phát hiện có nồng độ cồn vượt mức cho phép.
-
3 ngày trướcTrái với vẻ ngoài xấu xí, đây là món ăn vặt vô cùng ngọt ngào và bổ dưỡng, được “săn đón” ở cả Việt Nam lẫn nước ngoài.